Nguyên nhân khiến ung thư phổi ngày càng gia tăng

Ung thư phổi (Lung cancer) là một trong những loại ung thư phổ biến và nguy hiểm nhất trên toàn cầu, đe dọa tính mạng của hàng triệu người mỗi năm. Với tỷ lệ tử vong cao và các triệu chứng thường xuất hiện muộn, ung thư phổi đòi hỏi sự hiểu biết sâu rộng để phòng ngừa và điều trị kịp thời.

Ung thư phổi là gì?

Ung thư phổi là tình trạng các tế bào trong phổi phát triển bất thường và không kiểm soát được, hình thành khối u ác tính. Có hai loại chính: ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC) chiếm 85% và ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC) chiếm 15%. NSCLC bao gồm các phân loại như ung thư biểu mô tuyến, ung thư biểu mô vảy, trong khi SCLC thường lan nhanh hơn.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư phổi là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các loại ung thư, với khoảng 1,8 triệu ca tử vong trên toàn cầu vào năm 2020, chiếm 18% tổng số ca tử vong do ung thư. Đây là căn bệnh cần được chú ý đặc biệt vì khả năng phát hiện muộn và tiên lượng xấu nếu không điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây ra tình trang ung thư phổi là gì?

Ung thư phổi có nhiều nguyên nhân, nhưng phần lớn liên quan đến các yếu tố môi trường và lối sống. Dưới đây là những nguyên nhân chính:

• Hút thuốc lá: Theo American Cancer Society, 80-90% ca ung thư phổi liên quan đến thuốc lá. Người hút thuốc có nguy cơ cao gấp 15-30 lần so với người không hút.
• Hút thuốc thụ động: Tiếp xúc khói thuốc từ người khác tăng nguy cơ lên 20-30% (CDC, 2021).
• Ô nhiễm không khí: Tiếp xúc lâu dài với bụi mịn PM2.5 tăng nguy cơ ung thư phổi 8-10% (Lancet, 2019).
• Tiếp xúc hóa chất: Amiăng, radon, và kim loại nặng (arsen, crom) là các yếu tố nguy cơ, đặc biệt ở công nhân khai thác (radon tăng nguy cơ 11% theo EPA).
• Di truyền: Người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi tăng nguy cơ 2-3 lần (NEJM, 2018).

Triệu chứng phổ biến của ung thư phổi là gì?

Ung thư phổi thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến việc phát hiện sớm trở nên khó khăn. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Ho kéo dài (>3 tuần), có thể kèm máu.
• Khó thở, thở khò khè.
• Đau ngực, đặc biệt khi hít sâu.
• Mệt mỏi, sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Nhiễm trùng phổi tái phát.

Theo NCI, chỉ 16% ca ung thư phổi được chẩn đoán ở giai đoạn khu trú (localized), khi tiên lượng tốt nhất, trong khi 57% phát hiện ở giai đoạn di căn.

Phương pháp nào giúp phát hiện ung thư phổi?

Chẩn đoán ung thư phổi thường kết hợp nhiều kỹ thuật:

• Chụp CT ngực: Phát hiện khối u với độ nhạy 90% (Radiology, 2020).
• Sinh thiết: Xác định loại ung thư qua mẫu mô.
• Xét nghiệm PET: Đánh giá di căn, độ chính xác 85-95%.
• Xét nghiệm đờm: Tìm tế bào ung thư, hữu ích ở SCLC.

Theo USPSTF, sàng lọc bằng CT liều thấp ở người hút thuốc trên 50 tuổi giảm tỷ lệ tử vong 20% (NEJM, 2011).

Bảng so sánh các phương pháp chẩn đoán

Ung thư phổi tiến triển ra sao?

Ung thư phổi được phân giai đoạn từ 0 đến IV dựa trên hệ thống TNM (Tumor, Node, Metastasis):

• Giai đoạn 0: Ung thư tại chỗ (in situ).
• Giai đoạn I-II: Khu trú trong phổi, chưa lan hạch bạch huyết (5-year survival: 60-92%).
• Giai đoạn III: Lan đến hạch hoặc mô lân cận (5-year survival: 13-36%).
• Giai đoạn IV: Di căn xa (gan, xương, não) (5-year survival: <10%).

Theo SEER, 57% ca ung thư phổi được chẩn đoán ở giai đoạn IV, làm giảm đáng kể cơ hội sống sót.

Lựa chọn điều trị nào cho ung thư phổi?

Phương pháp điều trị phụ thuộc vào loại, giai đoạn và sức khỏe bệnh nhân:

• Phẫu thuật: Cắt thùy phổi (lobectomy) cho giai đoạn sớm, tỷ lệ thành công 70-80% (JCO, 2019).
• Xạ trị: Dùng tia X tiêu diệt tế bào ung thư, hiệu quả 50-60% ở giai đoạn III.
• Hóa trị: Thuốc như cisplatin, carboplatin cho SCLC hoặc NSCLC di căn.
• Liệu pháp nhắm mục tiêu: Thuốc như gefitinib (EGFR), osimertinib cho NSCLC có đột biến.
• Miễn dịch trị liệu: Tecentriq (Atezolizumab), Keytruda (Pembrolizumab) cho NSCLC PD-L1 cao, tăng OS 13,8 tháng (Lancet, 2017).

Bảng phương pháp điều trị

Làm gì để giảm nguy cơ ung thư phổi?

Phòng ngừa là cách hiệu quả nhất để giảm gánh nặng ung thư phổi:

• Bỏ thuốc lá: Giảm nguy cơ 50% sau 10 năm cai (CDC, 2021).
• Tránh khói thuốc thụ động: Giữ môi trường sống trong lành.
• Kiểm tra radon: Đo nồng độ radon trong nhà (EPA khuyến cáo <4 pCi/L).
• Chế độ ăn uống: Tăng rau củ, trái cây giảm nguy cơ 10-15% (Nutrition Journal, 2018).
• Sàng lọc định kỳ: CT liều thấp cho người nguy cơ cao (tuổi 50-80, hút thuốc >20 pack-years).

Theo WHO, 30-50% ca ung thư phổi có thể ngăn ngừa được nếu loại bỏ thuốc lá và cải thiện môi trường.

Người mắc ung thư phổi sống được bao lâu?

Tiên lượng phụ thuộc vào giai đoạn chẩn đoán:

• Giai đoạn I: Tỷ lệ sống 5 năm 60-92%.
• Giai đoạn IV: Tỷ lệ sống 5 năm <10%.
• SCLC: Tiên lượng xấu hơn NSCLC, OS trung bình 7-12 tháng ở giai đoạn mở rộng.

Nghiên cứu SEER (2020) cho thấy tỷ lệ sống 5 năm trung bình của ung thư phổi là 21,7%, thấp hơn nhiều loại ung thư khác như vú (90%) hay tuyến giáp (98%).

Điều gì khiến ung thư phổi đáng sợ?

• Phát hiện muộn: 75% ca phát hiện ở giai đoạn III-IV (NCI).
• Di căn nhanh: SCLC lan đến não, gan trong 6-12 tháng.
• Kháng trị: Đột biến EGFR, ALK làm giảm hiệu quả thuốc nhắm mục tiêu ở 20-30% bệnh nhân (JCO, 2020).

Ung thư phổi (Lung cancer) là một thách thức lớn đối với sức khỏe toàn cầu, nhưng với nhận thức đúng đắn và hành động kịp thời, chúng ta có thể giảm nguy cơ và cải thiện tiên lượng. Cai thuốc lá, sàng lọc sớm và điều trị hiện đại là chìa khóa để chiến thắng căn bệnh này. Bạn đã sẵn sàng bảo vệ phổi của mình chưa? Hãy bắt đầu từ hôm nay!

Biên tập nội dung: Nhà Thuốc Hồng Ân

Tài liệu tham khảo

1. WHO (2020). Global Cancer Statistics.
2. American Cancer Society (2021). Lung Cancer Risk Factors.
3. CDC (2021). Tobacco and Cancer.
4. NEJM (2011). NLST: Lung Cancer Screening.
5. Lancet (2017). OAK Trial: Atezolizumab in NSCLC.
6. JCO (2019). Surgical Outcomes in Lung Cancer.
7. SEER (2020). Lung Cancer Survival Statistics.
8. EPA (2021). Radon and Lung Cancer Risk.