Vai trò của liệu pháp nhắm trúng đích trong điều trị ung thư

Liệu pháp nhắm trúng đích (Targeted Therapy) là phương pháp điều trị tiên tiến giúp kiểm soát sự phát triển của tế bào ung thư bằng cách tác động trực tiếp vào các đột biến gen hoặc protein đặc hiệu liên quan đến sự tăng trưởng của khối u. Không giống như hóa trị truyền thống – vốn ảnh hưởng đến cả tế bào ung thư và tế bào khỏe mạnh – liệu pháp này nhắm vào những đặc điểm riêng biệt của ung thư, giúp giảm thiểu tác dụng phụ và tăng hiệu quả điều trị.

Các thuốc trong liệu pháp nhắm trúng đích có thể hoạt động theo nhiều cơ chế khác nhau, như ngăn chặn tín hiệu phát triển tế bào ung thư, ức chế quá trình hình thành mạch máu nuôi khối u hoặc kích hoạt hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư.

Vai trò của liệu pháp nhắm trúng đích trong điều trị ung thư

Tế bào ung thư có những biến đổi đặc biệt trong bộ gen, khiến chúng khác biệt hoàn toàn so với tế bào bình thường. Những thay đổi này làm tế bào ung thư phân chia nhanh chóng, mất kiểm soát và xâm lấn các cơ quan khác trong cơ thể.

Không phải tất cả các bệnh nhân mắc cùng một loại ung thư đều có tế bào ung thư giống nhau, bởi mỗi người có một kiểu đột biến gen khác nhau. Điều này giải thích tại sao một số bệnh nhân có thể đáp ứng tốt với liệu pháp nhắm trúng đích, trong khi những người khác không có hiệu quả.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng một số loại ung thư phát triển do sự hoạt động quá mức của các protein hoặc enzyme đặc hiệu, vốn có nhiệm vụ gửi tín hiệu kích thích sự phân chia tế bào. Liệu pháp nhắm trúng đích sẽ can thiệp vào quá trình này, làm gián đoạn tín hiệu phát triển của ung thư hoặc thậm chí kích hoạt cơ chế tự hủy của tế bào ung thư.

Hiện nay, liệu pháp nhắm trúng đích được sử dụng kết hợp với các phương pháp khác như phẫu thuật, hóa trị, xạ trị và liệu pháp miễn dịch để tối ưu hóa hiệu quả điều trị.

Các loại liệu pháp nhắm trúng đích phổ biến

Dựa trên cơ chế hoạt động, liệu pháp nhắm trúng đích được chia thành hai nhóm chính:

• Thuốc phân tử nhỏ: Các loại thuốc này xâm nhập vào tế bào ung thư và tác động trực tiếp lên những mục tiêu cụ thể bên trong, giúp ức chế sự phát triển của khối u.
• Kháng thể đơn dòng: Đây là các protein được thiết kế trong phòng thí nghiệm, có cấu trúc tương tự hệ miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Chúng giúp phát hiện và gắn vào các protein đặc hiệu trên bề mặt tế bào ung thư, từ đó kích hoạt hệ miễn dịch tấn công hoặc trực tiếp tiêu diệt khối u.

So sánh liệu pháp nhắm trúng đích và hóa trị truyền thống

Những loại ung thư có thể điều trị bằng liệu pháp nhắm trúng đích

Hiện nay, liệu pháp này đã được ứng dụng trong điều trị nhiều loại ung thư khác nhau, bao gồm:

• Ung thư máu (bạch cầu, ung thư hạch)
• Ung thư phổi
• Ung thư vú
• Ung thư tiêu hóa (đại trực tràng, dạ dày, gan, tụy, thực quản)
• Ung thư tuyến giáp
• Ung thư hệ tiết niệu (bàng quang, thận, tuyến tiền liệt)
• Ung thư hệ sinh dục (cổ tử cung, nội mạc tử cung)

Trước khi chỉ định liệu pháp nhắm trúng đích, bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm gen hoặc sinh thiết khối u để xác định xem bệnh nhân có phù hợp với phương pháp này hay không.

Cơ chế tiêu diệt tế bào ung thư của liệu pháp nhắm trúng đích

Liệu pháp nhắm trúng đích có thể tác động đến tế bào ung thư theo nhiều cách:

• Kích hoạt hệ miễn dịch tiêu diệt ung thư: Một số tế bào ung thư có khả năng ẩn mình khỏi hệ miễn dịch. Liệu pháp nhắm trúng đích giúp đánh dấu các tế bào này, giúp hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt chúng hiệu quả hơn.
• Ngăn chặn tín hiệu phân chia tế bào: Tế bào ung thư thường phát triển nhanh chóng do nhận được tín hiệu liên tục từ protein hoặc enzyme. Liệu pháp nhắm trúng đích sẽ chặn đứng quá trình này, ngăn tế bào ung thư tiếp tục nhân lên.
• Ức chế hình thành mạch máu nuôi khối u: Các khối u cần nguồn dinh dưỡng từ mạch máu để phát triển. Liệu pháp nhắm trúng đích có thể ngăn chặn quá trình hình thành mạch mới, khiến khối u bị “bỏ đói” và ngừng phát triển.
• Dẫn thuốc tiêu diệt vào tế bào ung thư: Một số loại thuốc nhắm trúng đích có thể mang theo chất hóa trị hoặc phóng xạ đến tận tế bào ung thư, giúp tiêu diệt khối u mà không ảnh hưởng đến tế bào khỏe mạnh.
• Thúc đẩy quá trình chết tế bào ung thư: Bình thường, tế bào khỏe mạnh sẽ tự chết khi không còn cần thiết. Tuy nhiên, tế bào ung thư có thể tránh khỏi quá trình này. Liệu pháp nhắm trúng đích giúp kích hoạt cơ chế tự hủy của tế bào ung thư, làm chúng chết đi một cách tự nhiên.

Hạn chế của liệu pháp nhắm trúng đích

Dù mang lại nhiều lợi ích, liệu pháp này cũng có một số hạn chế:

• Không phải tất cả bệnh nhân ung thư đều có thể áp dụng.
• Hiệu quả điều trị phụ thuộc vào đặc điểm gen của từng khối u.
• Một số tế bào ung thư có thể phát triển cơ chế kháng thuốc sau một thời gian điều trị.

Dù ít hơn so với hóa trị, liệu pháp nhắm trúng đích vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ như:

• Tiêu chảy, mệt mỏi
• Tăng huyết áp
• Phát ban, khô da
• Suy giảm chức năng gan

Tương lai của liệu pháp nhắm trúng đích

Các nhà khoa học đang tiếp tục nghiên cứu để phát triển những thế hệ thuốc nhắm trúng đích mới, giúp mở rộng phạm vi điều trị và giảm tình trạng kháng thuốc. Với sự tiến bộ của y học cá thể hóa, liệu pháp này hứa hẹn sẽ mang lại hy vọng lớn cho bệnh nhân ung thư trong tương lai.

Biên tập nội dung: Nhà Thuốc Hồng Ân