Thuốc Xtandi với hoạt chất chính là Enzalutamide, là một trong những loại thuốc tiên tiến nhất trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt di căn (prostate cancer). Được phát triển bởi Astellas Pharma và Pfizer, Xtandi mang lại hy vọng cho hàng triệu nam giới trên toàn cầu nhờ khả năng kiểm soát bệnh ở giai đoạn kháng cắt tinh hoàn.
Thuốc Xtandi Enzalutamide là gì?
Thuốc Xtandi Enzalutamide thuợ liệu pháp nội tiết điều trị ung thư tuyến tiền liệt, một chất đối kháng thụ thể androgen (AR) mạnh, được sử dụng để điều trị ung thư tuyến tiền liệt kháng cắt tinh hoàn (CRPC), bao gồm cả dạng di căn (mCRPC) và không di căn (nmCRPC). Thuốc hoạt động bằng cách ngăn chặn testosterone liên kết với thụ thể androgen, từ đó kìm hãm sự phát triển của tế bào ung thư.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư tuyến tiền liệt là loại ung thư phổ biến thứ hai ở nam giới, với khoảng 1,4 triệu ca mắc mới và 375.000 ca tử vong vào năm 2020. Xtandi được FDA phê duyệt lần đầu vào năm 2012 cho mCRPC sau hóa trị, và mở rộng chỉ định vào năm 2018 cho nmCRPC, đánh dấu bước tiến lớn trong điều trị ung thư giai đoạn tiến triển.
Thành phần thuốc Xtandi
- Thành phần hoạt chất: Enzalutamide: Hàm lượng 40mg hoặc 80mg (tùy dạng viên nang mềm), là chất đối kháng thụ thể androgen.
- Tá dược: Caprylocaproyl polyoxylglycerides, butylhydroxyanisole (BHA), butylhydroxytoluene (BHT), gelatin, sorbitol, glycerin, titanium dioxide, oxit sắt.
(Lưu ý: Thành phần tá dược có thể thay đổi tùy quốc gia, kiểm tra thông tin từ Astellas/Pfizer.)
Thuốc Xtandi được dùng để điều trị bệnh gì?
Xtandi được chỉ định trong các trường hợp:
- Ung thư tuyến tiền liệt kháng cắt tinh hoàn di căn (mCRPC):
- Sau thất bại với hóa trị (docetaxel).
- Trước hóa trị ở bệnh nhân không triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ.
- Ung thư tuyến tiền liệt kháng cắt tinh hoàn không di căn (nmCRPC): Khi PSA tăng nhanh dù đã triệt tiêu androgen (ADT).
- Ung thư tuyến tiền liệt nhạy cảm cắt tinh hoàn di căn (mCSPC): Kết hợp ADT, phê duyệt FDA 2019.
Theo American Cancer Society, khoảng 10-20% bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt tiến triển thành CRPC, làm nổi bật vai trò của Xtandi.
Cơ chế hoạt động của Xtandi là gì?
Xtandi (enzalutamide) là một chất ức chế thụ thể androgen (AR) thế hệ mới, hoạt động theo cơ chế sau:
- Chặn thụ thể androgen: Enzalutamide ngăn AR liên kết với testosterone và dihydrotestosterone (DHT), ức chế quá trình chuyển vị AR vào nhân tế bào và ngăn chặn phiên mã các gen thúc đẩy sự phát triển ung thư tuyến tiền liệt.
- Khác biệt so với thuốc thế hệ cũ: So với bicalutamide, Xtandi có ái lực cao hơn với AR và không có hoạt tính chủ vận (tức là không kích hoạt một phần AR như bicalutamide).
- Hiệu quả lâm sàng: Theo nghiên cứu AFFIRM (NEJM, 2012), Xtandi giúp kéo dài thời gian sống sót toàn phần (OS) trung bình lên 18,4 tháng so với 13,6 tháng ở nhóm dùng giả dược, chứng minh hiệu quả vượt trội trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt kháng cắt tinh hoàn.
Dược động học của Xtandi như thế nào?
Dược động học của Xtandi (enzalutamide) gồm các đặc điểm chính:
- Hấp thu: Xtandi được hấp thu nhanh chóng, đạt nồng độ đỉnh trong huyết tương (Cmax) sau 0,5 – 3 giờ sau khi uống. Thức ăn không ảnh hưởng đến mức độ hấp thu của thuốc.
- Phân bố: Enzalutamide liên kết mạnh với protein huyết tương (>98%), chủ yếu là albumin. Thể tích phân bố (Vd) khoảng 110 L, cho thấy thuốc phân bố rộng rãi trong cơ thể.
- Chuyển hóa: Chuyển hóa chủ yếu qua gan, thông qua enzym CYP2C8 và CYP3A4, tạo thành chất chuyển hóa chính là N-desmethyl enzalutamide, không có hoạt tính sinh học đáng kể.
- Thải trừ: Thời gian bán thải trung bình khoảng 5,8 ngày (dao động 3 – 8,3 ngày). Thuốc được bài tiết chủ yếu qua nước tiểu (71%), phần còn lại qua phân (14%).
Xtandi được sử dụng như thế nào?
- Cách dùng: Uống nguyên viên nang Xtandi cùng với nước. Bạn có thể uống lúc đói hoặc no, tùy ý.
- Kết hợp điều trị: Thuốc thường được dùng cùng với liệu pháp triệt tiêu testosterone (ADT), chẳng hạn như leuprolide, để tăng hiệu quả trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt.
Liều dùng của Xtandi là bao nhiêu?
- Liều chuẩn: 160mg mỗi ngày, uống một lần. Liều này tương đương với 4 viên 40mg hoặc 2 viên 80mg.
- Điều chỉnh liều:
- Nếu gặp tác dụng phụ như co giật hoặc suy gan, bác sĩ có thể giảm liều xuống 80mg/ngày.
- Nếu tình trạng nghiêm trọng (không chịu được thuốc), bạn sẽ cần ngừng dùng.
- Thời gian dùng: Tiếp tục sử dụng thuốc cho đến khi bệnh tiến triển (ung thư xấu đi) hoặc cơ thể không dung nạp được nữa.
Bảng liều dùng tham khảo
Chỉ định | Liều Xtandi | Kết hợp ADT | Tần suất |
---|---|---|---|
mCRPC sau hóa trị | 160 mg/ngày | Có | 1 lần/ngày |
nmCRPC PSA tăng nhanh | 160 mg/ngày | Có | 1 lần/ngày |
mCSPC mới chẩn đoán | 160 mg/ngày | Có | 1 lần/ngày |
Làm gì khi dùng quá liều Xtandi?
Dấu hiệu nhận biết quá liều: Nếu bạn lỡ dùng quá nhiều Xtandi, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi nghiêm trọng, bị co giật hoặc huyết áp tăng cao bất thường (ví dụ: chóng mặt, đau đầu dữ dội).
Cách xử lý:
- Ngay lập tức ngừng uống thuốc.
- Đưa người bệnh đến bệnh viện hoặc phòng khám gần nhất để bác sĩ theo dõi và điều trị các triệu chứng.
- Quan trọng: Hiện tại không có thuốc giải độc đặc biệt nào để khắc phục tình trạng quá liều Xtandi, nên việc chăm sóc y tế là để kiểm soát triệu chứng thôi nhé.
Lời khuyên: Đừng cố tự xử lý ở nhà nếu thấy cơ thể bất thường, hãy tìm sự hỗ trợ từ chuyên gia y tế ngay.
Làm gì khi quên một liều thuốc Xtandi?
Nếu bạn nhớ ra sớm: Kiểm tra thời gian. Nếu còn hơn 12 tiếng trước khi đến giờ uống liều tiếp theo, hãy uống liều quên ngay khi nhớ ra. Ví dụ: Bạn thường uống lúc 8 giờ sáng, nhưng quên, đến 6 giờ tối nhớ ra (còn 14 tiếng đến liều sau), thì cứ uống bình thường.
Nếu đã gần giờ liều sau: Nếu còn dưới 12 tiếng đến liều tiếp theo, hãy bỏ qua liều quên. Ví dụ: Bạn quên liều sáng, đến 10 giờ tối nhớ ra (chỉ còn 10 tiếng đến liều sáng hôm sau), thì không uống liều quên nữa, cứ đợi đến sáng hôm sau uống đúng giờ.
Tuyệt đối không uống gấp đôi liều (ví dụ: 320mg thay vì 160mg) để bù, vì điều này có thể gây nguy hiểm như co giật hay tăng huyết áp. Chỉ cần tiếp tục lịch uống bình thường thôi.
Xtandi gây ra những tác dụng phụ nào?
Các vấn đề thường gặp (hơn 10% người dùng):
- Mệt mỏi: Khoảng 50% người dùng cảm thấy kiệt sức, uể oải hơn bình thường.
- Đau lưng: 26% người báo cáo bị đau ở vùng lưng, có thể nhẹ hoặc âm ỉ.
- Nóng bừng: 20% người cảm thấy nóng ran ở mặt hoặc cơ thể, giống như khi sốt nhẹ.
- Tăng huyết áp: 15% người bị huyết áp cao, có thể gây chóng mặt hoặc khó chịu.
- Đau đầu và giảm cân: Cũng khá phổ biến, nhưng mức độ tùy thuộc vào từng người.
Các vấn đề nghiêm trọng (dưới 5% người dùng):
- Co giật: Chỉ xảy ra ở 0,5-1% người dùng, nhưng rất đáng lo. Nếu bạn từng bị động kinh trước đây, nguy cơ này cao hơn. Dấu hiệu là cơ thể co cứng hoặc rung giật không kiểm soát được.
- Viêm não tự miễn: Rất hiếm (dưới 1%), nhưng nguy hiểm. Đây là tình trạng hệ miễn dịch tấn công não, có thể gây lú lẫn, mất trí nhớ hoặc yếu cơ.
Thông tin từ FDA: Khoảng 5% bệnh nhân phải ngừng dùng thuốc Xtandi vì tác dụng phụ, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến thần kinh (như co giật). Nếu bạn gặp khó chịu lớn, hãy báo ngay cho bác sĩ.
Lưu ý khi sử dụng thuốc Xtandi (Enzalutamide)
- Nếu bạn bị dị ứng với enzalutamide (hoạt chất chính) hoặc bất kỳ thành phần nào trong viên thuốc (kiểm tra kỹ danh sách tá dược trên bao bì).
- Phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú tuyệt đối không dùng, vì thuốc có thể gây hại nghiêm trọng.
- Về thần kinh: Nếu bạn từng bị co giật hoặc động kinh, hãy báo bác sĩ trước khi dùng. Trong quá trình dùng, để ý xem có dấu hiệu bất thường như giật cơ hay mất ý thức không.
- Về gan: Thuốc có thể ảnh hưởng đến gan, nên bạn cần làm xét nghiệm máu định kỳ (kiểm tra ALT/AST). Nếu các chỉ số này tăng quá cao (gấp 5 lần mức bình thường), bác sĩ sẽ yêu cầu ngừng thuốc.
- Về tim mạch: Vì Xtandi có thể làm tăng huyết áp, hãy đo huyết áp thường xuyên (ví dụ: tuần 1-2 lần) để đảm bảo an toàn.
- Thuốc có thể gây mệt mỏi, chóng mặt, hoặc trong trường hợp hiếm là co giật. Nếu bạn thấy những dấu hiệu này, đừng lái xe, vận hành máy móc hay làm việc nặng, để tránh nguy hiểm cho bản thân và người khác.
- Mang thai: Thuốc cực kỳ nguy hiểm cho thai nhi, có thể gây dị tật. Phụ nữ (dù không dùng thuốc) nếu cần cầm viên Xtandi (ví dụ: giúp người bệnh) thì phải đeo găng tay để tránh tiếp xúc trực tiếp.
- Cho con bú: Không áp dụng, vì Xtandi chỉ được chỉ định cho nam giới (thường là bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt).
Tương tác thuốc Xtandi với thuốc khác
- Một số thuốc ảnh hưởng đến Xtandi qua enzyme gan (CYP2C8/CYP3A4):
- Rifampicin, phenytoin: Làm giảm nồng độ Xtandi trong máu, khiến thuốc kém hiệu quả.
- Ketoconazole: Làm tăng nồng độ Xtandi, dễ gây tác dụng phụ.
- Warfarin (thuốc chống đông máu): Có thể làm tăng nguy cơ chảy máu (INR cao), nên cần theo dõi sát chỉ số đông máu nếu dùng cùng.
- Hãy liệt kê tất cả thuốc bạn đang dùng để bác sĩ kiểm tra xem có tương tác không nhé!
Cách bảo quản thuốc Xtandi
- Giữ thuốc ở nhiệt độ phòng (20-25°C), tránh nơi quá nóng hoặc ẩm ướt, và không để ánh nắng chiếu trực tiếp.
- Để xa tầm tay trẻ em, tốt nhất là cất trong hộp kín.
- Hạn sử dụng thường là 36 tháng kể từ ngày sản xuất (kiểm tra trên vỏ hộp), nếu hết hạn thì không dùng nữa.
Tại sao Xtandi là lựa chọn hàng đầu?
Hiệu quả được chứng minh qua nghiên cứu lớn:
- PREVAIL (2014): Với ung thư tuyến tiền liệt kháng cắt tinh hoàn (mCRPC) chưa hóa trị, thuốc Xtandi giúp kéo dài thời gian không tiến triển bệnh lên 20 tháng, so với chỉ 5,4 tháng ở nhóm không dùng thuốc.
- PROSPER (2018): Với ung thư không di căn (nmCRPC), Xtandi tăng thời gian không xuất hiện di căn lên 36,6 tháng, so với 14,7 tháng ở nhóm thường.
- ARCHES (2019): Với ung thư nhạy hormone giai đoạn di căn (mCSPC), Xtandi giảm 61% nguy cơ bệnh xấu đi so với chỉ dùng liệu pháp triệt tiêu testosterone (ADT).
Xtandi là một thuốc mạnh, giúp kiểm soát ung thư tuyến tiền liệt hiệu quả, đặc biệt ở các giai đoạn khó điều trị.
Thuốc Xtandi Enzalutamide là một bước tiến vượt bậc trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt, từ giai đoạn không di căn đến di căn. Với cơ chế nhắm mục tiêu thụ thể androgen, Xtandi không chỉ kéo dài thời gian sống mà còn cải thiện chất lượng sống. Bạn đang cân nhắc Xtandi? Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có phác đồ tối ưu nhất!
Biên tập nội dung: Nhà Thuốc Hồng Ân
Đánh giá
Chưa có đánh giá nào.