Ung thư đại tràng nên ăn gì và kiêng gì? Dinh dưỡng cho bệnh nhân

Ung thư đại tràng là một trong những loại ung thư phổ biến trên thế giới, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Ngoài các phương pháp điều trị y tế như phẫu thuật, hóa trị, hay xạ trị, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hồi phục, giảm tác dụng phụ và tăng cường sức đề kháng. Vậy ung thư đại tràng nên ăn gì và kiêng gì? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về thực phẩm nên bổ sung, cần tránh, cùng các bí quyết dinh dưỡng và lối sống giúp bệnh nhân đối phó với căn bệnh này.

Bệnh nhân ung thư đại tràng nên ăn gì?

Chế độ ăn uống cho bệnh nhân ung thư đại tràng cần tập trung vào việc cung cấp đủ năng lượng, tăng cường sức khỏe đường ruột, và giảm viêm. Dưới đây là những thực phẩm nên bổ sung:

Thực phẩm giàu chất xơ

Chất xơ giúp cải thiện tiêu hóa, giảm nguy cơ táo bón – một vấn đề thường gặp ở bệnh nhân ung thư đại tràng.

• Rau xanh: Bông cải xanh, cải bó xôi (100g chứa 2,6g chất xơ).
• Trái cây tươi: Táo (1 quả trung bình chứa 4g chất xơ), kiwi, chuối.
• Ngũ cốc nguyên cám: Yến mạch, gạo lứt (1 chén gạo lứt nấu chín cung cấp 3,5g chất xơ).

Nghiên cứu từ Journal of Nutrition (2020) cho thấy chế độ ăn giàu chất xơ giảm nguy cơ tái phát ung thư đại tràng ở 30% bệnh nhân.

Thực phẩm giàu protein nạc

Protein giúp tái tạo mô và duy trì sức mạnh cơ bắp, đặc biệt quan trọng sau phẫu thuật hoặc hóa trị.

• Thịt trắng: Gà, cá (100g ức gà chứa 31g protein).
• Đậu hũ: 100g cung cấp 8g protein, dễ tiêu hóa.
• Trứng: Một quả lớn chứa 6g protein.

Thực phẩm giàu chất béo lành mạnh

Chất béo omega-3 giảm viêm và hỗ trợ sức khỏe tổng thể.

• Cá béo: Cá hồi, cá thu (100g cá hồi chứa 2,3g omega-3).
• Hạt óc chó: 28g cung cấp 2,5g omega-3.
• Dầu ô liu: Thêm vào salad hoặc món ăn để tăng năng lượng.

Thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất

• Vitamin C: Cam, ớt chuông (1 quả cam chứa 70mg vitamin C) tăng cường miễn dịch.
• Vitamin D: Cá mòi, sữa tăng cường (100g cá mòi chứa 270 IU vitamin D).
• Kẽm: Hạt bí, hải sản (28g hạt bí chứa 2,2mg kẽm).

Bệnh nhân ung thư đại tràng nên kiêng gì?

Để tránh làm trầm trọng tình trạng bệnh, bệnh nhân cần hạn chế các thực phẩm sau:

Thực phẩm nhiều chất béo bão hòa

• Thịt đỏ chế biến: Xúc xích, thịt xông khói tăng nguy cơ viêm đại tràng.
• Đồ chiên rán: Khoai tây chiên, gà rán gây khó tiêu.

Theo World Cancer Research Fund (2022), tiêu thụ thịt đỏ chế biến quá 50g/ngày làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng lên 18%.

Thực phẩm ít chất xơ, nhiều đường

• Bánh kẹo: Gây táo bón và tăng đường huyết.
• Gạo trắng, bánh mì trắng: Ít chất xơ, không hỗ trợ tiêu hóa.

Thực phẩm gây kích ứng đại tràng

• Rượu bia: Làm tổn thương niêm mạc ruột.
• Đồ cay nóng: Ớt, tiêu gây kích ứng hệ tiêu hóa.

Thực phẩm khó tiêu

• Đậu khô (nếu chưa ngâm kỹ): Gây đầy hơi.
• Sữa nguyên kem: Có thể gây tiêu chảy ở người không dung nạp lactose.

Dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư đại tràng

Dinh dưỡng thay đổi theo từng giai đoạn điều trị. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể:

1. Trước khi phẫu thuật

Mục tiêu: Tăng cường sức khỏe, chuẩn bị cơ thể cho ca mổ.

• Thực đơn nhẹ: Cháo yến mạch, súp rau củ (dễ tiêu hóa).
• Protein cao: Cá hấp, đậu hũ luộc (100g cá hấp cung cấp 25g protein).
• Tránh chất xơ thô: Rau sống, trái cây nhiều hạt (dâu, mâm xôi) để giảm áp lực lên ruột.

2. Sau khi phẫu thuật

Mục tiêu: Hỗ trợ hồi phục, tránh kích ứng vết mổ.

• Giai đoạn đầu (1-2 tuần): Ăn lỏng như nước luộc rau, cháo loãng.
• Giai đoạn sau (3-6 tuần): Thêm thực phẩm mềm như khoai lang nghiền, cá hấp.
• Chất xơ hòa tan: Chuối chín, táo hấp (1 quả táo hấp chứa 3g chất xơ hòa tan).

Theo Clinical Nutrition (2021), chế độ ăn ít cặn sau phẫu thuật giảm biến chứng ruột ở 80% bệnh nhân.

3. Với bệnh nhân đang truyền hóa chất để điều trị

Mục tiêu: Giảm tác dụng phụ (buồn nôn, chán ăn), duy trì dinh dưỡng.

• Thực phẩm chống buồn nôn: Gừng (nước gừng ấm), bánh quy nhạt.
• Bữa nhỏ, nhiều lần: 5-6 bữa/ngày, mỗi bữa 200-300 calo.
• Thực phẩm giàu năng lượng: Sinh tố bơ, sữa hạt (1 ly sinh tố bơ cung cấp 250 calo).

Nghiên cứu từ Oncology Nutrition (2020) cho thấy bổ sung protein và năng lượng giúp 60% bệnh nhân hóa trị duy trì cân nặng.

Bí quyết chế biến món ăn giàu dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư đại tràng

Cách chế biến đơn giản, dễ tiêu

• Hấp hoặc luộc: Cá hồi hấp gừng, rau củ luộc giữ nguyên dưỡng chất.
• Xay nhuyễn: Súp bí đỏ, sinh tố chuối bơ cho bệnh nhân khó nhai.
• Nấu mềm: Cháo yến mạch với gà xé, khoai lang nghiền.

Công thức mẫu

1. Súp gà rau củ:
   • Nguyên liệu: 100g ức gà, 50g cà rốt, 50g bí đỏ, 1 thìa dầu ô liu.
   • Cách làm: Luộc gà, xay nhuyễn với rau củ, thêm dầu ô liu.
   • Dinh dưỡng: ~200 calo, 15g protein, 3g chất xơ.
2. Sinh tố bơ kiwi:
   • Nguyên liệu: 1/2 quả bơ, 1 quả kiwi, 200ml sữa không đường.
   • Cách làm: Xay nhuyễn, uống ngay.
   • Dinh dưỡng: ~250 calo, 5g chất béo lành mạnh, 4g chất xơ.

Mẹo tăng hương vị

• Dùng gia vị tự nhiên như gừng, nghệ thay vì muối hoặc ớt.
• Thêm dầu ô liu hoặc hạt chia để tăng năng lượng mà không gây khó tiêu.

Dinh dưỡng hợp lý, duy trì thể thao và giữ tinh thần lạc quan

Ngoài chế độ ăn, lối sống lành mạnh là yếu tố quan trọng giúp bệnh nhân chiến đấu với ung thư.

1. Thể thao

Tập luyện nhẹ nhàng cải thiện tuần hoàn, giảm căng thẳng và tăng cường tiêu hóa.

• Đi bộ: 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.
• Yoga: Các động tác như “tư thế em bé” hỗ trợ hệ tiêu hóa.
• Tập thở: Giảm mệt mỏi, cải thiện oxy máu.

Nghiên cứu từ British Journal of Cancer (2022) cho thấy tập thể dục vừa phải tăng tỷ lệ sống sót ở bệnh nhân ung thư đại tràng lên 25%.

2. Tinh thần lạc quan

Tâm lý tích cực giúp giảm stress, tăng hiệu quả điều trị.

• Thiền định: 10-15 phút/ngày cải thiện tâm trạng.
• Kết nối xã hội: Trò chuyện với gia đình, bạn bè hoặc tham gia nhóm hỗ trợ.
• Sở thích: Đọc sách, vẽ tranh để giảm lo âu.

Theo Psycho-Oncology (2021), bệnh nhân lạc quan có chất lượng cuộc sống cao hơn 40% so với người bi quan.

Ung thư đại tràng nên ăn gì và kiêng gì không chỉ là vấn đề lựa chọn thực phẩm, mà còn là cách kết hợp dinh dưỡng với lối sống để hỗ trợ điều trị và hồi phục. Từ việc bổ sung thực phẩm giàu chất xơ, protein nạc, đến tránh đồ chiên rán, rượu bia, cùng với tập thể dục và giữ tinh thần lạc quan, bệnh nhân có thể cải thiện sức khỏe đáng kể. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng chế độ ăn phù hợp nhất với tình trạng của bạn.

Biên tập nội dung: Nhà Thuốc Hồng Ân