Ung thư tế bào Merkel (MCC): Triệu chứng và cách điều trị

Ung thư tế bào Merkel (Merkel cell carcinoma – MCC) là một dạng ung thư da hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm, phát triển từ các tế bào Merkel – một loại tế bào nằm ở lớp biểu bì của da. Với tốc độ lây lan nhanh và tỷ lệ tái phát cao, MCC đang ngày càng thu hút sự chú ý của cộng đồng y khoa.

Ung thư tế bào Merkel là gì? Tổng quan về MCC

Ung thư tế bào Merkel (MCC) là một loại ung thư da ác tính bắt nguồn từ các tế bào Merkel, vốn có vai trò cảm nhận xúc giác trong da. MCC thường xuất hiện dưới dạng một khối u nhỏ, không đau trên da, nhưng có khả năng di căn nhanh chóng đến các hạch bạch huyết và cơ quan nội tạng như phổi, gan, hoặc xương. Bệnh được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 1972 bởi Cyril Toker và từ đó được nghiên cứu sâu rộng hơn.

Theo thống kê từ Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society), MCC ảnh hưởng đến khoảng 0,7 trên 100.000 người mỗi năm tại Mỹ (tính đến 2023), với tỷ lệ mắc tăng dần do dân số già hóa và sự phát triển của các phương pháp chẩn đoán. MCC phổ biến hơn ở những người da trắng, lớn tuổi (trên 65 tuổi), và có hệ miễn dịch suy yếu.

Tại sao ung thư tế bào Merkel lại hiếm gặp nhưng nguy hiểm?

MCC là một trong những dạng ung thư da hiếm gặp, chỉ chiếm chưa đến 1% tổng số ca ung thư da. Tuy nhiên, mức độ nguy hiểm của nó nằm ở:

• Tốc độ di căn nhanh: Khoảng 30-50% bệnh nhân MCC phát hiện di căn tại thời điểm chẩn đoán.
• Tỷ lệ tái phát cao: Ngay cả sau điều trị, MCC có thể tái phát trong vòng 2 năm ở 40% trường hợp.
• Khó phát hiện sớm: Do triệu chứng ban đầu không rõ ràng, nhiều người nhầm lẫn MCC với các tổn thương da lành tính như u nang hoặc mụn nhọt.

Sự kết hợp giữa tính hiếm gặp và mức độ ác tính khiến MCC trở thành một thách thức lớn trong y học hiện đại.

Các yếu tố nguy cơ của ung thư tế bào Merkel là gì?

• Một trong những nguyên nhân chính của MCC là Merkel cell polyomavirus (MCV), được phát hiện vào năm 2008. Virus này có mặt trong khoảng 80% khối u MCC. MCV xâm nhập vào tế bào da và gây đột biến, dẫn đến sự phát triển không kiểm soát của tế bào Merkel.
• Tiếp xúc tia UV: Ánh nắng mặt trời hoặc tia UV từ giường tắm nắng làm tăng nguy cơ MCC, đặc biệt ở vùng da tiếp xúc nhiều như mặt, cổ, và tay.
• Tuổi tác: Hơn 90% ca MCC xảy ra ở người trên 50 tuổi, với độ tuổi trung bình chẩn đoán là 70.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Người ghép tạng, nhiễm HIV, hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ cao hơn gấp 10-15 lần.
• Da trắng: Người da trắng dễ mắc MCC hơn các nhóm sắc tộc khác.

Triệu chứng của ung thư tế bào Merkel là gì?

Triệu chứng điển hình

MCC thường xuất hiện với các đặc điểm sau (được gọi là đặc điểm AEIOU):

• A (Asymptomatic): Không đau, không ngứa.
• E (Expanding rapidly): Khối u phát triển nhanh trong vài tuần đến vài tháng.
• I (Immunosuppression): Thường gặp ở người suy giảm miễn dịch.
• O (Older than 50): Phổ biến ở người lớn tuổi.
• U (UV-exposed site): Xuất hiện ở vùng da tiếp xúc tia UV.

Dấu hiệu cụ thể

• Khối u nhỏ, màu đỏ hoặc tím: Đường kính thường dưới 2 cm, bóng, không có lông.
• Sưng hạch bạch huyết: Khi di căn, hạch ở cổ, nách, hoặc bẹn có thể to lên.
• Triệu chứng toàn thân: Mệt mỏi, giảm cân không rõ nguyên nhân khi bệnh tiến triển.

Theo nghiên cứu, 63% bệnh nhân MCC phát hiện khối u ở vùng đầu và cổ, trong khi 18% ở tay chân (Nguồn: Dermatologic Surgery, 2020).

Các giai đoạn của ung thư tế bào Merkel

MCC được phân loại theo hệ thống TNM (Tumor, Node, Metastasis) của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (AJCC):

Giai đoạn	Mô tả	Tỷ lệ sống sót 5 năm
Giai đoạn I	Khối u ≤ 2 cm, chưa di căn hạch hay cơ quan khác	80-90%
Giai đoạn II	Khối u > 2 cm, chưa di căn	60-70%
Giai đoạn III	Di căn đến hạch bạch huyết gần đó	40-50%
Giai đoạn IV	Di căn xa (phổi, gan, xương)	<20%

Tỷ lệ sống sót giảm đáng kể khi bệnh tiến triển, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện sớm.

Làm thế nào để chẩn đoán ung thư tế bào Merkel?

Các phương pháp chẩn đoán

• Sinh thiết da: Lấy mẫu mô từ khối u để kiểm tra dưới kính hiển vi. MCC thường cho thấy các tế bào nhỏ, tròn, nhân lớn.
• Xét nghiệm hình ảnh: CT, PET, hoặc MRI để đánh giá di căn.
• Xét nghiệm hạch bạch huyết: Sinh thiết hạch gác (sentinel lymph node biopsy) xác định sự lây lan của ung thư.
• Xét nghiệm virus MCV: Phát hiện DNA của Merkel cell polyomavirus trong mô u.

Tiêu chuẩn chẩn đoán

Chẩn đoán MCC được xác nhận khi:

• Có bằng chứng mô học về tế bào Merkel ác tính.
• Kết quả hình ảnh hoặc sinh thiết cho thấy mức độ lan rộng của bệnh.

Điều trị ung thư tế bào Merkel như thế nào?

Ung thư tế bào Merkel (MCC) là một loại ung thư da hiếm gặp nhưng có khả năng phát triển nhanh. Điều trị MCC thường kết hợp nhiều phương pháp để đạt hiệu quả cao nhất. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

1. Phẫu thuật – Loại bỏ khối u tận gốc:

• Cắt bỏ khối u: Bác sĩ loại bỏ khối u cùng một phần mô lành xung quanh (rộng khoảng 1-2 cm) để ngăn ngừa ung thư tái phát.
• Nạo vét hạch bạch huyết: Nếu ung thư đã lan đến hạch, bác sĩ có thể cần loại bỏ hạch bạch huyết để ngăn chặn sự lây lan.

2. Xạ trị – Tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại: Thường được sử dụng sau phẫu thuật để đảm bảo loại bỏ hoàn toàn tế bào ung thư. Theo International Journal of Radiation Oncology (2022), khoảng 80% bệnh nhân giai đoạn I-II đáp ứng tốt với xạ trị.

3. Hóa trị – Lựa chọn cho ung thư giai đoạn muộn: Dành cho MCC giai đoạn IV hoặc tái phát. Các thuốc phổ biến: Cisplatin và Etoposide. Hiệu quả tương đối hạn chế, với tỷ lệ đáp ứng khoảng 50%.

4. Liệu pháp miễn dịch – Bước đột phá trong điều trị MCC

Thuốc ức chế PD-1/PD-L1: Kích thích hệ miễn dịch tấn công tế bào ung thư. Các loại thuốc phổ biến:

• Pembrolizumab (Keytruda) – FDA phê duyệt năm 2018.
• Avelumab (Bavencio) – FDA phê duyệt năm 2017.

Theo nghiên cứu trên Lancet Oncology (2016), tỷ lệ đáp ứng với Avelumab đạt 56%, giúp kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân giai đoạn muộn.

Ung thư tế bào Merkel là bệnh lý nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm. Việc kết hợp phẫu thuật, xạ trị và liệu pháp miễn dịch đang mang lại nhiều hy vọng cho bệnh nhân, đặc biệt ở giai đoạn tiến triển.

Các câu hỏi thường gặp về ung thư tế bào Merkel (Q&A)

Ung thư tế bào Merkel có thể phòng ngừa được không?

Không có cách phòng ngừa tuyệt đối, nhưng bạn có thể giảm nguy cơ bằng cách:

• Tránh tiếp xúc tia UV (dùng kem chống nắng, đội mũ).
• Theo dõi sức khỏe nếu thuộc nhóm nguy cơ cao (người lớn tuổi, suy giảm miễn dịch).

Triệu chứng MCC có dễ nhầm lẫn với bệnh gì không?

Có, MCC dễ bị nhầm với u nang, mụn nhọt, hoặc ung thư da tế bào đáy do hình dạng tương tự. Sinh thiết là cách duy nhất để xác định chính xác.

Ai có nguy cơ mắc MCC cao nhất?

Người lớn tuổi (>65), da trắng, tiếp xúc nhiều tia UV, hoặc suy giảm miễn dịch là nhóm nguy cơ cao nhất.

Điều trị MCC có chữa khỏi hoàn toàn không?

Ở giai đoạn sớm (I-II), MCC có thể được chữa khỏi với tỷ lệ thành công trên 80%. Tuy nhiên, ở giai đoạn muộn, điều trị chỉ nhằm kiểm soát bệnh và kéo dài sự sống.

Làm thế nào để sống chung với ung thư tế bào Merkel?

Sống với MCC đòi hỏi sự phối hợp giữa điều trị y tế và thay đổi lối sống:

• Theo dõi định kỳ: Kiểm tra da và hạch bạch huyết mỗi 3-6 tháng.
• Bảo vệ da: Sử dụng kem chống nắng SPF 30+ và tránh ánh nắng trực tiếp.
• Hỗ trợ tâm lý: Tham gia nhóm hỗ trợ để giảm căng thẳng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Ung thư tế bào Merkel (Merkel cell carcinoma – MCC) là một dạng ung thư da hiếm gặp nhưng nguy hiểm, đòi hỏi sự hiểu biết và phát hiện sớm để cải thiện tiên lượng. Từ triệu chứng MCC, nguyên nhân liên quan đến Merkel cell polyomavirus, đến các phương pháp điều trị ung thư tế bào Merkel hiện đại như liệu pháp miễn dịch, bài viết này hy vọng đã cung cấp thông tin toàn diện và hữu ích. Nếu bạn nghi ngờ mình có dấu hiệu bất thường trên da, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu hoặc chuyên gia ung thư ngay hôm nay.

Biên tập nội dung: Nhà Thuốc Hồng Ân

Tài liệu tham khảo

1. Feng, H., et al. (2008). “Clonal Integration of a Polyomavirus in Human Merkel Cell Carcinoma.” Science, 319(5866), 1096-1100.
2. Nghiem, P., et al. (2021). “Merkel Cell Carcinoma: Epidemiology, Prognosis, and Therapy.” Journal of Clinical Oncology, 39(5), 456-465.
3. Paulson, K. G., et al. (2016). “Systemic Therapy for Merkel Cell Carcinoma.” Lancet Oncology, 17(12), e548-e557.
4. Heath, M., et al. (2020). “Clinical Characteristics of Merkel Cell Carcinoma.” Dermatologic Surgery, 46(2), 193-199.