Ung thư tuyến tiền liệt phòng ngừa và điều trị toàn diện

Ung thư tuyến tiền liệt (Prostate cancer) là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới trên toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đây là loại ung thư đứng thứ 2 ở nam giới, với khoảng 1,41 triệu ca mới được ghi nhận vào năm 2020. Tại Việt Nam, ung thư tuyến tiền liệt đang gia tăng, đặc biệt ở nam giới trên 50 tuổi. May mắn thay, nếu được phát hiện sớm, bệnh có tiên lượng tốt và nhiều phương pháp điều trị hiệu quả.

Ung thư tuyến tiền liệt là gì?

Ung thư tuyến tiền liệt xảy ra khi các tế bào bất thường trong tuyến tiền liệt – một cơ quan nhỏ nằm dưới bàng quang của nam giới, có vai trò sản xuất tinh dịch – phát triển không kiểm soát và hình thành khối u ác tính. Đây là loại ung thư chỉ gặp ở nam giới, vì phụ nữ không có tuyến tiền liệt.

Loại ung thư tuyến tiền liệt phổ biến nhất là ung thư biểu mô tuyến (Adenocarcinoma), chiếm khoảng 95% các trường hợp (Nguồn: American Cancer Society – ACS). Các loại hiếm hơn bao gồm ung thư biểu mô tế bào nhỏ và sarcoma.

Tại sao ung thư tuyến tiền liệt đáng chú ý?

• Phổ biến ở nam giới lớn tuổi: Nguy cơ tăng mạnh sau 50 tuổi.
• Tiên lượng tốt nếu phát hiện sớm: Tỷ lệ sống sót 5 năm ở giai đoạn sớm gần 100% (Nguồn: NCI).
• Khó nhận biết ban đầu: Triệu chứng thường xuất hiện muộn, khiến nhiều người bỏ qua.

Nguyên nhân gây ung thư tuyến tiền liệt là gì?

Mặc dù nguyên nhân chính xác chưa được xác định, các yếu tố nguy cơ dưới đây đã được nghiên cứu và chứng minh:

• Nguy cơ tăng theo tuổi: Nam giới trên 65 tuổi chiếm 60% ca ung thư tuyến tiền liệt (ACS, 2022).
• Sau 50 tuổi, nguy cơ bắt đầu tăng đáng kể.
• Tiền sử gia đình: Nếu có cha hoặc anh em mắc bệnh, nguy cơ tăng 2-3 lần (Nguồn: NCI).
• Đột biến gen: Đột biến BRCA1/BRCA2 (thường liên quan ung thư vú) cũng làm tăng nguy cơ ở nam giới.
• Người da đen: Nguy cơ cao hơn và bệnh tiến triển nhanh hơn so với người da trắng (tỷ lệ mắc cao gấp 1,7 lần – WHO, 2020).
• Người châu Á, bao gồm Việt Nam, có nguy cơ thấp hơn.
• Chế độ ăn nhiều chất béo: Đặc biệt là chất béo động vật, làm tăng nguy cơ lên 20-30% (Cancer Research UK).
• Béo phì: Liên quan đến ung thư giai đoạn nặng hơn.
• Ít vận động: Nguy cơ tăng nhẹ ở người ít tập thể dục.

Bảng: Yếu tố nguy cơ và mức độ ảnh hưởng

Yếu tố nguy cơ	Mức độ tăng nguy cơ	Nguồn tham khảo
Tuổi trên 65	60% ca mắc	ACS, 2022
Tiền sử gia đình	2-3 lần	NCI, 2021
Chủng tộc da đen	1,7 lần	WHO, 2020
Chế độ ăn nhiều chất béo	20-30%	Cancer Research UK, 2021

Triệu chứng của ung thư tuyến tiền liệt là gì?

Ung thư tuyến tiền liệt thường không gây triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Khi bệnh tiến triển, các dấu hiệu sau có thể xuất hiện:

Giai đoạn sớm

• Tiểu khó: Dòng nước tiểu yếu, ngắt quãng (gặp ở 50% bệnh nhân – Mayo Clinic).
• Tiểu đêm nhiều lần: Thức dậy đi tiểu hơn 2 lần mỗi đêm.
• Cảm giác bàng quang không rỗng hoàn toàn.

Giai đoạn muộn

• Đau xương: Đặc biệt ở lưng, hông hoặc xương chậu khi ung thư di căn.
• Tiểu ra máu hoặc tinh dịch có máu: Dấu hiệu nghiêm trọng.
• Sụt cân và mệt mỏi: Do ung thư ảnh hưởng toàn cơ thể.

Nếu bạn gặp các triệu chứng trên, đặc biệt sau 50 tuổi, hãy đi khám để kiểm tra PSA (Prostate-Specific Antigen) và thăm khám tuyến tiền liệt.

Làm thế nào để chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt?

Chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt cần các phương pháp chuyên sâu để xác định chính xác:

1. Xét nghiệm PSA Đo mức kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt trong máu. Mức PSA >4 ng/mL có thể nghi ngờ ung thư (độ nhạy 80% – NCI).
2. Thăm trực tràng (DRE – Digital Rectal Exam) Bác sĩ sờ tuyến tiền liệt qua trực tràng để phát hiện khối u.
3. Sinh thiết tuyến tiền liệt Lấy mẫu mô bằng kim để xác định tế bào ung thư.
4. Chụp MRI hoặc CT Đánh giá kích thước khối u và mức độ di căn.

Theo ACS, khoảng 70% ca ung thư tuyến tiền liệt được phát hiện qua xét nghiệm PSA định kỳ ở nam giới không có triệu chứng.

Các giai đoạn của ung thư tuyến tiền liệt là gì?

Ung thư tuyến tiền liệt được phân loại thành 4 giai đoạn:

Giai đoạn	Mô tả	Tỷ lệ sống 5 năm (ACS, 2022)
I	Khối u nhỏ, giới hạn trong tuyến	99-100%
II	Khối u lớn hơn, chưa lan	95-98%
III	Lan ra ngoài tuyến hoặc mô lân cận	80-90%
IV	Di căn xa (xương, phổi, gan)	30-40%

Tiên lượng rất tốt nếu điều trị ở giai đoạn sớm.

Ung thư tuyến tiền liệt là một trong những bệnh ung thư phổ biến ở nam giới, đặc biệt ở độ tuổi trung niên và cao tuổi. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào giai đoạn bệnh, sức khỏe tổng quát và mong muốn của bệnh nhân. Dưới đây là 5 phương pháp điều trị hiệu quả nhất hiện nay:

Theo dõi chủ động – Giải pháp cho ung thư phát triển chậm

• Áp dụng cho bệnh nhân có ung thư ở giai đoạn sớm, phát triển chậm.
• Không can thiệp ngay mà chỉ theo dõi bằng xét nghiệm PSA và sinh thiết định kỳ.
• Giúp tránh các tác dụng phụ không cần thiết của phẫu thuật hoặc xạ trị.

Phẫu thuật – Cắt bỏ tuyến tiền liệt để loại bỏ ung thư

• Phẫu thuật cắt tuyến tiền liệt (Prostatectomy) giúp loại bỏ toàn bộ tuyến tiền liệt, ngăn chặn ung thư lây lan.
• Hiệu quả cao với bệnh nhân giai đoạn I-II, tỷ lệ sống sót lên đến 95%.
• Có thể gây tác dụng phụ như rối loạn cương dương hoặc tiểu không tự chủ.

Xạ trị – Tiêu diệt tế bào ung thư bằng tia phóng xạ

• Xạ trị ngoài (External Beam Radiation Therapy – EBRT): Dùng tia X năng lượng cao tiêu diệt tế bào ung thư.
• Xạ áp sát (Brachytherapy): Đặt hạt phóng xạ trực tiếp vào tuyến tiền liệt để tiêu diệt ung thư từ bên trong.
• Hiệu quả cao trong việc điều trị ung thư giai đoạn trung bình đến tiến triển.

Liệu pháp hormone – Kiểm soát ung thư bằng cách giảm testosterone

• Dùng thuốc như Leuprolide để giảm mức testosterone – hormone giúp ung thư tuyến tiền liệt phát triển.
• Thường kết hợp với xạ trị để tăng hiệu quả điều trị.
• Có thể gây tác dụng phụ như giảm ham muốn tình dục, loãng xương hoặc tăng cân.

Hóa trị – Lựa chọn cho ung thư di căn

• Sử dụng các loại thuốc mạnh như Docetaxel để tiêu diệt tế bào ung thư lan rộng.
• Áp dụng cho ung thư giai đoạn muộn khi phẫu thuật và xạ trị không còn hiệu quả.
• Có thể gây tác dụng phụ như mệt mỏi, rụng tóc và suy giảm hệ miễn dịch.

Theo nghiên cứu của Lancet Oncology (2021), kết hợp xạ trị và liệu pháp hormone có thể giúp tăng tỷ lệ sống sót thêm 15% ở bệnh nhân giai đoạn III. Lựa chọn phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt cần dựa vào tình trạng cụ thể của mỗi bệnh nhân. Việc tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa và kiểm tra sức khỏe định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm và nâng cao hiệu quả điều trị.

Làm sao để phòng ngừa ung thư tuyến tiền liệt?

Mặc dù không thể phòng ngừa hoàn toàn, nhưng bạn có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt bằng cách duy trì lối sống lành mạnh và theo dõi sức khỏe định kỳ. Dưới đây là 4 biện pháp quan trọng:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây chứa lycopene (cà chua, dưa hấu) – có thể giúp giảm nguy cơ 20-30% theo nghiên cứu của Cancer Research UK. Hạn chế chất béo động vật và thịt đỏ, thay bằng cá và các loại hạt giàu omega-3.
•  Duy trì thói quen vận động: Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần giúp cơ thể khỏe mạnh và giảm nguy cơ ung thư tiến triển. Các bộ môn phù hợp: đi bộ, chạy bộ, bơi lội, yoga, đạp xe.
• Khám sức khỏe định kỳ: Nam giới trên 50 tuổi nên xét nghiệm PSA (Prostate-Specific Antigen) mỗi 1-2 năm để phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt. Người có tiền sử gia đình mắc bệnh có thể cần kiểm tra sớm hơn.
•  Kiểm soát cân nặng hợp lý: Duy trì chỉ số BMI dưới 25 để tránh béo phì – yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt tiến triển nặng. Kết hợp ăn uống lành mạnh và tập thể dục giúp duy trì cân nặng ổn định.

Thực hiện các biện pháp trên không chỉ giúp giảm nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt mà còn giúp bạn có một cơ thể khỏe mạnh, phòng tránh nhiều bệnh lý nguy hiểm khác. Hãy chủ động chăm sóc sức khỏe ngay từ hôm nay!

Những ai có nguy cơ cao mắc ung thư tuyến tiền liệt?

• Nam giới trên 50 tuổi, đặc biệt trên 65 (60% ca mắc – ACS, 2022).
• Người có tiền sử gia đình mắc ung thư tuyến tiền liệt hoặc ung thư vú (BRCA).
• Người da đen (nguy cơ cao gấp 1,7 lần – WHO).
• Người có chế độ ăn nhiều chất béo và ít vận động.

Câu hỏi thường gặp (Q&A)

Ung thư tuyến tiền liệt có chữa được không?

Có, nếu phát hiện ở giai đoạn I-II, tỷ lệ chữa khỏi gần 100% với phẫu thuật hoặc xạ trị.

Xét nghiệm PSA cao có chắc chắn là ung thư không?

Không, PSA cao có thể do viêm tuyến tiền liệt hoặc phì đại lành tính, cần sinh thiết để xác nhận.

Ung thư tuyến tiền liệt có di truyền không?

Có, khoảng 5-10% trường hợp liên quan đến yếu tố di truyền, đặc biệt với gen BRCA.

Ung thư tuyến tiền liệt là một căn bệnh phổ biến nhưng có thể kiểm soát nếu được phát hiện và điều trị sớm. Nam giới nên chú ý đến sức khỏe của mình qua chế độ sống lành mạnh và khám định kỳ, đặc biệt sau 50 tuổi. Hiểu biết về triệu chứng và nguy cơ là bước đầu tiên để bảo vệ bản thân khỏi căn bệnh này.

Biên tập nội dung: Nhà Thuốc Hồng Ân

Tài liệu tham khảo

1. World Health Organization (WHO). “Global Cancer Statistics 2020.”
2. American Cancer Society (ACS). “Prostate Cancer Overview 2022.”
3. National Cancer Institute (NCI). “Prostate Cancer Treatment.”
4. Lancet Oncology. “Combined Therapy Outcomes,” 2021.
5. Cancer Research UK. “Diet and Prostate Cancer Risk,” 2021.